Monday, January 25, 2010

KALASHET , NJE ETNI BALLKANIKE NE MES TE AZISE QENDRORE ..????

Ne vitin 1863, studiusi dhe antropologu anglez David Hill, shkroi per nje race te re njerezish ne qender te Azise , qe nuk kishin pothuaj asgje te perbashket me vendasit , ose ndryshonin kryekeput, ne zakone , fe gjuhe , dhe pamje fizike .. !!
Ne librin e tij te botuar ne po ate vit ne Angli , studiuesi Hill, ben nje pershkrim , te hollesishem te ketij grupi misterioz .. !Me vone , mbas ketij botimi u shktuan edhe disa , pershlrime , nga udhetare te cilet , te joshur nga ato qe shkruante Hill , munden te shkonin dhe ta vizitonin zonen nga afer ..
Behet fjale per nje grup shoqeror te vogel njerezish , te cilet e emertonin veten e tyre .. Shoqeria Kalash .. !
Ata jetojne ne nje zone prej 30 bashkesise , ne forme fshati , dhe ne nje qender te tyre qe eshte Kalasha Kafer.. ose ne baze te gjuhes se tyre ,'' besimi i zi'' , ne kufirin midis Afganistanit dhe Pakistanit te sotem .Ose me sakte paralel me luginen Swat.. ku dhe behen tani luftime .. sic e dime . ! Mbas shume ndryshimesh emrash ,ne varesi nga pushtuesit qe nderroheshin here pas here , sot ajo krahine i takon Pakistanit .. dhe quhet Nurstan..

Ky grup njerezish eshte nded te rrallet ne Bote , qe nuk ka nje histori te shkruar , ashtu sic nuk ka dhe nje alfabet te mirefillte , dhe nje gjuhe te plote ..Gjuha e tyre , vec fjaleve ka edhe shenja te cilat ndihmojne per fjalet e pakta , te kesaj gjuhe te varfer dhe shume te vjeter ..!

Sot ne zone jetojne rreth 3000 njeres , te cilet kane nje bashkesi dhe nje si kryetar i cili nderrohet , vetem me deshiren e te gjitheve, ose kure vdes .
Gjuha e kalasheve , dhe zakonet e tyre , me vone pasi u be shteti Grek , terhoqi vemendjen e grekeve , te cilet kane dhjetra vjet qe po perpiqen qe ti greqizojne , duke marre shkak se , hamendjet te cojne se jane pasardhes te ushtareve , te Aleksandrit te Madh , qe nuk u kthyen me ne atdhe mbas ekspeditave luftarake . Pra meqe greket , Aleksandrin e Madh e kane te ''tyrin'' arbitrarishte jo shkencerishte , e kane pare si nje dokument , qe do ti tregonte Botes se me te vertete , Aleksandri ishte Grek , ndaj dhe pasardhesit e tyre jane grek .. !!

E verteta thote se , ato germa qe Kalashet perdorin per te shkruar gjuhen e tyre ,ata kane disa germa qe afrohen me greqishten e hershme , sic jane dy germat Ω dhe Ξ.(omega dhe ksi)
Vec ketyre germave , kane dhe germa te tjera , te cilat ngjasojne me shume me germat latine te hershme , por aspak cirinike, apo arabe .. !
Me interes te them per ne Shqiptaret eshte se Kalashet , kane disa fjale ne fjalorin e tyre , qe ngjasojne shume me gjuhen tone , ose me sakte me ate gjuhe qe eshte shkruar deri diku, mbishkrimet Ilire !!!!

Ketu ne Athine eshte nje Kalash , i quajtur Okal Rugi.( edhe emri , sic e shikoni eshte shume i perhapur ne te gjithe shpqerine .. dhe ka vertete lidhje me kalin sic me thote vete Kalashi Okal Rugi).! Ai eshte nete 40 -at dhe tani studion ketu , per gjuhen greke dhe greqishten e lashte , ne kuader te asaj qe thame me larte .. Ne disa pyetje qe une arrita ti beja , per gjuhen dhe fjalorin e teshprehurit , kuptova se nga; 14 fjale 11,une i kuptova shume mire .. Duke marre shkak edhe nga disa shkrime qe kane botuar ''studiues ''greke , lidhur me Kalashet, une arrita ti shkruaja dhe ti zbertheja me kuptimin qe me thoshte Okali ..!!
PRA:
1- Zoti i tyre eshte Dizei.. Dia dhe Zeusi ... Ne shkrimin qe i bejne zotit e tregojne me germen C dhe jo Δ, (pra CIAZEI dhe lexohet Diazei) te kuptohemi e vura ta shkruaj dhe ta lexoje .. !

2- Ishpata beba .. njatjeta moter , dhe ishpata baya tungjatjeta vella ..( qe nga shpjegimi qe me beri .. do te thote , je nen nje pushke , bajrak si ti themi .. te kam te shpates time ..!!

3- Bukur iria , qe do te thote stoli .. pra fare shqip .. bukur , dhe Ira do te thote varur .. Pra stoli te varura .. ose Bukurira .. !!

4- Kersil qe do te thote qershi .. ( ne ate zone , pra ne zonen e Qigalit , rriten shume fruta , dhe dy nga keto jane qershite qe thame dhe:

5- Arka .. Arra .. nga ne dihet qe ne korce shume here meqe eshte e vogel kokrra e arres i themi arrka ..

6- Cish ... Cfare .. Kush ka lidhje me camet ne Shqiperi e di mire qe ata nuk thone kurre cfare ben por cish ben ..
7- Dar dhe darim.... Dal dhe dalim... Besoj se i pershtatet me se miri edhe kjo fjale , fjales dar se kuptimin e ka njesoj si fjala jone dal..( simbas Okalit )
8- kambish qe shkruhet ashtu , dhe do te thote kerciri i kembes , bashke me pallmen e kembes .. Pra .. Kamb dhe ish ..te pakten kamb une e kuptova menjehere ..
9 - skurtam... i vogel ..ose i shkurter .. Besoj dhe ju e kuptoni , qe i shkurter mund te behet kollaj skurtam .. mbas shume vitesh ..
10- Kalas.. Do te thote keshtjelle .. ndaj kane marre dhe emrin ata Kalash .. Pra Kala- s ..
11-Verdim.. Ose lindja e diellit .. Pra une e kuptoj me verdhim..
12 - lude i thone luges qe hame .. dhe pide .. i thone pirunit .. Per te paren te pakten mund te thoter se luge .. me lude kane ngjashmeri .. !!
13- Au di .. qe do te thote une di ... Pjesa e pare AU nuk di cte them por ne ate te dyten DI, e kuptoni qe eshte thjeshte shqip .. DI
14- Pareim.. Nuk mund te perkthehet sakte si PARIM ne shqip por ka nje kuptim te tille qe tregon nje drejtim jo konkret, por kure dua te them dicka ..per sa i perket drejtimit .. Pra a nuk ka edhe kuptimin si ne shqip parim ..

Kjo gjuhe nuk shkruhet .. Ose me sakte nuk ka nje shkrim unik .. Vetem disa studiues Daneze qe po merren me kete pune , qe nga 1948 , kane arritur qe te grumbullojne e te pershtatin nje lloj alfabeti , nga ato qe mund te kene ngele , nen rrenojat e harreses .. !!
Mund tju them shume .. pa pretenduar se kam pase mundesine ta provoj shkencerisht .. pasi eshte jashte zakonishte e veshtire ..!! Perfundimet gjithekush ti nxjerre vete .. !!

SHTEPIA E MENSRTUACIONEVE


Besoj do te habiteni nga titulli por , mund te themi se Kalashet kane nje ritual unik pastertie . Grate ne kohen e menstruacioneve , nuk mbahen ne shtepi , por cohen ne nje shtepi , ne fshat e cila eshte e ngritur posacerishte .. aty ato qendrojne po thuaj 4 deri 6 dite te muajit , dhe vendin e amvises ne shtepi e ze Burrri .. Gjate diteve , qe gruaja e shte e larguar , burri mund te shkoje ta shikoje mbas hekurave por ne asnje menyre ta preke ate .. Ai mund ti coje ndonje ushqim nga shtepia megjithese eshte aty ushqimi , por duhet ta kete te hapur qe ta shikojne te gjithe .. !!
Gjitheashtu , ne kete shtepi por ne dhaoma te tjera rrine grate qe jane ne mujin e fundit te barres para se te shkojne ne shtepine e linjes .. qe eshte dhe kjo e vecante .. aty nena rri prape me femijen 40 dite mbas lindjes .. !!
Nje aspekt i vecante i kesaj gjeje jane femijet e vegjel te cilet diten qe nena eshte ne shtepine e menstruacioneve , nuk lejohen as ta shikojne nenen , dhe jo me ta prekin dhe ta perqafojne .. !
Cudia ne pastertine e kalasheve , nuk mbaron ketu .. I huaji qe vjen ne vatren e tyre duhet patjeter te beje banje ose nje fare si avdes si i thone myslimanet .. Kjo larje , jepet me ndihme te te zoterve te shtepise .. ne shenje mikpritjeje .. !!
Thone se ky rit , i ka shpetuar nga invazionete myslimane , dhe kane mundur qe te mbi jetojne deri sot ..Pasi aty lluftetaret e cdo krahu gjenin vendin dhe kohen qe te mund te laheshin .. dhe si kembim nuk i ngaterronin , dhe nuk i plackitnin .. !

HAMENDESITE HISTORIKE .

Kalashet jane nje popull i vecante dhe i ndryshem nga gjitonet aziatik .. Por kjo nuk mjafton qe te quhen greke ,shqiptare apo maqedon.Nga leximi qe i bera nje shkrimi te nje studiusi Grek , lidhur me prejardhjen e kalasheve , pashe shume gjera , te cilat nuk kane nje baze shkencore por deri tani vetem hamendesojne .
Studiuesi Grek , Thanasis Leounuri, ka bere nje pershkrim vizual dhe te percipte per shoqerine dhe njerezit kalash .. Ai thote se:" Kane ardhe nga Greqia , si luftetare te Aleksandrit te Madh ..
Por ai shkon edhe me tej ..'' Aleksandri i madh ka pasur , edhe femra ne ekspeditat e tij , te cilat i kishte si sherbetore , dhe orientuese , per sa i perket fatit , ne forme shtigash .. qe ta ndihmonibn ne strategjite e tij .. ''...Po te ishte e vertete kjo teze , edhe mund te kishte nje lloj llogjike , pasi edhe ritualet per pastertine e femres ndofta e kane aty origjinen ..
historikisht dihet se Aleksandri ka pasur edhe femra ne ekspedite .. por ato kane qene shume pak ose 4 ose 6, simbas Heronit .. Pra kaq pak femra .. ndofta disa prej tyre vdiqen .. mund te kene qene Evat e para Greke , qe duke u kruqezuan me shume me ushtaret dhe vazhduan .. gjakun ''grek'' qe eshte sot .. !
Pra simbas kesaj teorie .. meqe ishin pake gra , detyrimishte do te benin marrdhenie seksuale me shume burra , dhe kjo linte per detyre .. nje higjene te larte vetiake .. !! Pra gruaj duhet te ishte e paster qe te mund te mbijetonte lloi .. !!
Gjitheashtu , ai ve ne dukje edhe nje veti te ketyre fiseve , si kengen qe afrohet me melodira nga veriu i Greqise , dhe prodhimi i Veres , si e vetmja etni qe merret me kultivimin e rrushit dhe pergatitjen e veres .. Vera Kalashe eshte me pak alkol ... !!

Ndersa vete kalashi Okal rugi , me thote se nuk ka asgje te shkruar .. dhe asgje te argumentuar ..
ne pyetjen time se a e ndjente veten pasardhes te Aleksandrit te madhe .. ai me thote , me krenari : Une jam nje Kalash i Madh .. Nuk di me tha asgje per prejardhjen time ..Por sic me thone ne Qigal, aleksandri i madh eshte ai qe ka krijuar kalashet ... !!

Argumentet u lihen per ti studiuar , shkencetareve historiane , etnografeve dhe gjuhetareve .. Une si shqiptare .. duke degjuar , disa fjale qe me afruan me gjuhen e nene s dhe babes tim , menjhere mu desh qe te germoja , aq sa edhe mundemi .. per te pare kete shoqeri dhe kete grupim misterioz , te njerezve qe quhen .. : KALASH..
Besoj kete kane bere edhe greket qe kudo qe ka edhe nje grek , cojne kishen , dhe e quajne greekstan .. ose vend grek ... !!
Vetem tre fjale dhe dy germa jane qe afrojne greqishten .. .. dhe per greket ata jane greke .. safi ..... !!

Pergatiti .. Partizan Cene .. !


Pjekja e bukes eshte nder te paktat rite , qe i afron me qendro aziatiket .. !
Ndertimi i Shtepive eswhte nje art i tyre qe nuk shikohet ne krahinat e tjera te Azise qendrore .. !
Shkollat jane nje gje e huaj per kalashet .. por keto vitet e fundit aty eshte bere dicka dhe femijet kane filluar te frekuentojne shkollen .. !!

No comments:

  Plani Slloven “non-paper”për Ballkanin perëndimor , një dëshirë apo edhe një mundësi reale ?? Nga Partizan Cene ! Këtë pyetje e kam bërë d...