ARUBA eshte nje ishull me nje siperfaqe rreth 193 km2 , qe ndodhet rreth 23 km ne veri te Venezuales .. !
Ne te banojne 103.456 njerez .. Aruba eshte nen protektoriatin e mbreterise se Hollandes qe nga viti 1642.. Megjitheate , edhe me pare ka qene e kolonializuar nga spanjollet dhe anglezet ..!
Banoret e pare te Ishullit Aruba , mendohet se kane emigruar 1000 vjet para krishtit nga venezuella .. Ata mendohet se jane pasardhes se fisit Arawak..
Mendohet se Ameriko Vespuci , dhe disa muaj me vone Alonso de Ojeda , jane evropiamet e pare qe kane mbrritur ne ishull me 1499.. !!
Qe nga ajo kohe , here pas here kolonizatoret Evropiane e kane pasur nen juridiksion Aruba-n Per statusin e ishullit kane pasur pretendime edhe Venezuela Bile ne 1806 , luftetaret per clirimin e Venezuales nga Spanja qendruan ne ishull per me shume se dy muaj , por nuk munden ta bejne te tyrin ishullin , qe ne ate kohe ishte ne nen sundimin Anglez .. Ashtu qendroi deri me 1816, kure ushtria e mbreterise se Hollandes i zboi anglezet nga ishulli dhe rivuri juridiksionin e saj ...
qe nega qjo kohe Aruba ka qene nen mbreterine e Hollandes , por pa lene me njeane perpjekjet per pamvaresi .. keshtu qe me 1933, perfaqesia e Arubas , dergoi shkrese kerkesen ne hollande per pamvaresine e ishullit nga Mbreteria, ose te pakten te merrnin nje autonomi me nje status te vecante.
Gjate Luftes se Dyte Boterore , Aruba kaloi dore me dore te Anglise dhe SHBA-se deri sa mbas luftes u ri kthye prape nen Hollane .... Duke qene se aty kishte Rafineri te fuqishme nafte , beri qe me shkurt 1942, te sulmohej nga nendeteset gjermane , me qellim demtimin dhe shkaterrimin e rafinerive te naftes ne ishull .
Megjitheate , ky mision gjerman u zbulua dhe u asgjesua nga aeroplanet amerikane , dhe si perfundim rafinerite shpetuan , me demtime te vogla .. !
Pra sic shifet ekonomia e Arubes eshte e lakmuar nga te huajt sepse ajo perbehet nga disa industri nxjerrese kryesore ..
- industria e naftes,
-industria e arit
- industria e nxjerrjes dhe perpunimit te fosfateve.
- si dhe industria e turizmit ..
Sistemi Shteteror ne Aruba ..
Aruba eshte nje shtet autonom qe varet nga Mreteria e Hollandes ..
Mbreteresha Beatric , eshte kryetare e shtetit . Ajo komandon ne ishull me ane te nje perfaqesuesi te saj direkt .
Mbas ketij perfaqesuesi jane dy hallkat : Parlamenti 21 vendsh dhe kryeministri , si administratori i pare i ishullit ..
Paralamenti dhe kryaministri agjidhen ne nje sistem hollandez votimi , per nje mandat kater vjecare ..!
Kryeqyteti i vendit me 48 000 banore eshte ORANJESTAD ... qty ndodhen zyrat qebdrre te shtetit te Aruba-s .
Edhe pasaporta e tyre eshte pasaporte hollandeze dhe Arubasit nuk kane pasporte tjeter , si pjese e Hollandes ..
Megjithese statusin e autonomise e kishin kerkuar prej dhjetra vjetesh ,vetem ne 1986, arriten ta marrin dhe te miratojne kushtetuten e tyre .. Qe atehere jane nje shtet autonom , brenda mbreterise se Hollandes ..por me flamurin dhe hymnin e tyre ..!
Keshtu vec Antileve Hollandeze Aruba me 1986 , u be vendi i trete ne Mbereterine e bashkuar Hollandeze .. !!
Me 1990, kryeministri anulloi nje levizje per pavaresine e ishullit .. por me 1995 , dhe ne vazhdim ajo levizje eshte e pranishme ne ishull .
Edhe sistemi ligjor eshte i njejte me ate Hollandez ... ku gjykata e larte dhe prokurori i pergjithshem jane , majat e sistemit te drejtesise Arubiane ..
Sistemi arsimor dhe dukimi ..
Ne Aruba eshte i njejti sistem arsimor si ne Hollande ..
Aruba ka 68 shkolla për arsimin fillor, 12 shkolla për arsimin e mesëm, dhe 5 universitete. Në vitin 2008, ka qenë 22.930 studentët me orar të plotë të regjistruar.
Shteti mbeshtet shkollat shteterore por nuk financon ato private ..!
Ka 68 shkolla për arsimin fillor, 12 shkolla për arsimin e mesëm, dhe 5 universitete. Në vitin 2007, ka qenë 22.930 studentët me orar të plotë të regjistruar.
Gjeografia e Aruba-s
. Aruba është i njohur për bardhë e saj, plazhet me rërë në brigjet perëndimore dhe jugore te ishullit, strehuar nga rrymat oqeanike relativisht të ashpra, dhe kjo ka sjelle zhvillime turistike . Brigjet veriore dhe lindore, , janë dukshëm më të goditet nga deti dhe kanë mbetur kryesisht te paprekur nga njerëzit.
ne thellesi te ishullit ka dhe zona kodrinore , ku kodra me e larte eshte 187 m.
Ne pjasen Jugore te arubas jane dy ishuj te vegjel Bonaire dhe Curacao, te cilet bashke me aruben ne me te shumeten e rasteve qyhen edhe Arubat Antile te Hollandes ose me nje emrtim tipik ABC
Klima e bute dhe e ngrohte , ne nje temperature 25-28 grade gjate gjithe vitin , sjell turiste ne ishull per te gjitha stinet .. ne Aruba pothuaj se nuk be shi fare .. Rezervat e ujit te pishem megjitheate jane te mira ..
Ekonomia dhe financat e Arubes ..!
Aruba gëzon një nga standardet më të larta të jetesës në rajonin e Karaibeve, shkalla e ulët e papunësisë është gjithashtu pozitiv për Aruba. Rreth tre të katërtat e produktit kombëtar bruto Arubian është fituar përmes turizmit ose aktivitetet lidhurme te .
Shumica e turistëve janë nga Venezuela dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës (kryesisht nga vendet lindore dhe jugore), partneri më i madh tregtar i Aruba-s. Para Autonomise, përpunimi i naftës ka qenë dominuese në industrinë e Aruba-s pavarësisht zgjerimin e sektorit të turizmit. Sot, ndikimi i biznesit te përpunimit të naftës është minimal. Madhësia e bujqësisë dhe sektorëve të prodhimit bujqesor, gjithashtu mbetet minimal.
GDP për frymë për Aruba-n është llogaritur të jetë 23.831 $ në vitin 2007, ndër më të lartat në Karaibe . Partnerët e saj kryesore tregtare janë Venezuela, SHBA dhe Holanda.
Deficitin e shpenzimeve ka qenë një element kryesor në historinë Aruba së, në mënyrë modeste dhe inflacioni i lartë ka qenë e pranishme gjithashtu. Përpjekjet e fundit në shtrëngimin e politikës monetare janë korrigjuar,dhe këtë here, do të ketë buxhetin e saj të parë të ekuilibruar në 2010.
Leku vendas eshte Florin .. 1$ =1.77 florin ..
Deri ne fund te 2009 , qeveria e Arubas perfitonte , ndihme nga qeveria e Hollandes .. Tan i e tutje ajo do te vete finacohet plotesishte vete duke rritur akoma me shume pamvaresina nga Hollanda .. Mosfinacimi , mbas vitit 2009, ishte parashikuar ne marrevshjen dypaleshe per pamvaresine autonome qe perfitoi Ishulli ..
Popullsia dhe etnite gjuhesore ..
Popullsia e Arubes eshte 80 % mestizo , dhe 20 % ertni te tjera .Pjesa me e madhe e popullsise pra eshte nga Fisi i larget e i hershem Arawak, ndersa te tjeret jane Hollandeze , angleze , spanjolle , franceze etj .
Kohet e fundit ka pasur emigrime te paligjshme naga shume vende amerikano jugore dhe karaibet .. Pasi Aruba konsiderohet nje cope Evrope .. Ligji i vitit 2007 , ndalon ndenjjen ne ishull me shume se 3 vjet per te huajt .. Kjo behet per te kontrolluar rritjen e popullsise ne ishull ..
Nga pikepamja demografike . Aruba eshte shume e lidhur me Venezuaelen. Shume venezualiane , kane shtepi te dyte ne Aruba dhe anasjelltas .
Si perfundim nje shtetas Arubian eshte njekohesishte edhe nje shtetas Evropian .. Dhe kjo jo vetem nga emri por edhe nga portofoli ...
Pergatiti Partizan cene .. !!
.
Ne te banojne 103.456 njerez .. Aruba eshte nen protektoriatin e mbreterise se Hollandes qe nga viti 1642.. Megjitheate , edhe me pare ka qene e kolonializuar nga spanjollet dhe anglezet ..!
Banoret e pare te Ishullit Aruba , mendohet se kane emigruar 1000 vjet para krishtit nga venezuella .. Ata mendohet se jane pasardhes se fisit Arawak..
Mendohet se Ameriko Vespuci , dhe disa muaj me vone Alonso de Ojeda , jane evropiamet e pare qe kane mbrritur ne ishull me 1499.. !!
Qe nga ajo kohe , here pas here kolonizatoret Evropiane e kane pasur nen juridiksion Aruba-n Per statusin e ishullit kane pasur pretendime edhe Venezuela Bile ne 1806 , luftetaret per clirimin e Venezuales nga Spanja qendruan ne ishull per me shume se dy muaj , por nuk munden ta bejne te tyrin ishullin , qe ne ate kohe ishte ne nen sundimin Anglez .. Ashtu qendroi deri me 1816, kure ushtria e mbreterise se Hollandes i zboi anglezet nga ishulli dhe rivuri juridiksionin e saj ...
qe nega qjo kohe Aruba ka qene nen mbreterine e Hollandes , por pa lene me njeane perpjekjet per pamvaresi .. keshtu qe me 1933, perfaqesia e Arubas , dergoi shkrese kerkesen ne hollande per pamvaresine e ishullit nga Mbreteria, ose te pakten te merrnin nje autonomi me nje status te vecante.
Gjate Luftes se Dyte Boterore , Aruba kaloi dore me dore te Anglise dhe SHBA-se deri sa mbas luftes u ri kthye prape nen Hollane .... Duke qene se aty kishte Rafineri te fuqishme nafte , beri qe me shkurt 1942, te sulmohej nga nendeteset gjermane , me qellim demtimin dhe shkaterrimin e rafinerive te naftes ne ishull .
Megjitheate , ky mision gjerman u zbulua dhe u asgjesua nga aeroplanet amerikane , dhe si perfundim rafinerite shpetuan , me demtime te vogla .. !
Pra sic shifet ekonomia e Arubes eshte e lakmuar nga te huajt sepse ajo perbehet nga disa industri nxjerrese kryesore ..
- industria e naftes,
-industria e arit
- industria e nxjerrjes dhe perpunimit te fosfateve.
- si dhe industria e turizmit ..
Sistemi Shteteror ne Aruba ..
Aruba eshte nje shtet autonom qe varet nga Mreteria e Hollandes ..
Mbreteresha Beatric , eshte kryetare e shtetit . Ajo komandon ne ishull me ane te nje perfaqesuesi te saj direkt .
Mbas ketij perfaqesuesi jane dy hallkat : Parlamenti 21 vendsh dhe kryeministri , si administratori i pare i ishullit ..
Paralamenti dhe kryaministri agjidhen ne nje sistem hollandez votimi , per nje mandat kater vjecare ..!
Kryeqyteti i vendit me 48 000 banore eshte ORANJESTAD ... qty ndodhen zyrat qebdrre te shtetit te Aruba-s .
Edhe pasaporta e tyre eshte pasaporte hollandeze dhe Arubasit nuk kane pasporte tjeter , si pjese e Hollandes ..
Megjithese statusin e autonomise e kishin kerkuar prej dhjetra vjetesh ,vetem ne 1986, arriten ta marrin dhe te miratojne kushtetuten e tyre .. Qe atehere jane nje shtet autonom , brenda mbreterise se Hollandes ..por me flamurin dhe hymnin e tyre ..!
Keshtu vec Antileve Hollandeze Aruba me 1986 , u be vendi i trete ne Mbereterine e bashkuar Hollandeze .. !!
Me 1990, kryeministri anulloi nje levizje per pavaresine e ishullit .. por me 1995 , dhe ne vazhdim ajo levizje eshte e pranishme ne ishull .
Edhe sistemi ligjor eshte i njejte me ate Hollandez ... ku gjykata e larte dhe prokurori i pergjithshem jane , majat e sistemit te drejtesise Arubiane ..
Sistemi arsimor dhe dukimi ..
Ne Aruba eshte i njejti sistem arsimor si ne Hollande ..
Aruba ka 68 shkolla për arsimin fillor, 12 shkolla për arsimin e mesëm, dhe 5 universitete. Në vitin 2008, ka qenë 22.930 studentët me orar të plotë të regjistruar.
Shteti mbeshtet shkollat shteterore por nuk financon ato private ..!
Ka 68 shkolla për arsimin fillor, 12 shkolla për arsimin e mesëm, dhe 5 universitete. Në vitin 2007, ka qenë 22.930 studentët me orar të plotë të regjistruar.
Gjeografia e Aruba-s
. Aruba është i njohur për bardhë e saj, plazhet me rërë në brigjet perëndimore dhe jugore te ishullit, strehuar nga rrymat oqeanike relativisht të ashpra, dhe kjo ka sjelle zhvillime turistike . Brigjet veriore dhe lindore, , janë dukshëm më të goditet nga deti dhe kanë mbetur kryesisht te paprekur nga njerëzit.
ne thellesi te ishullit ka dhe zona kodrinore , ku kodra me e larte eshte 187 m.
Ne pjasen Jugore te arubas jane dy ishuj te vegjel Bonaire dhe Curacao, te cilet bashke me aruben ne me te shumeten e rasteve qyhen edhe Arubat Antile te Hollandes ose me nje emrtim tipik ABC
Klima e bute dhe e ngrohte , ne nje temperature 25-28 grade gjate gjithe vitin , sjell turiste ne ishull per te gjitha stinet .. ne Aruba pothuaj se nuk be shi fare .. Rezervat e ujit te pishem megjitheate jane te mira ..
Ekonomia dhe financat e Arubes ..!
Aruba gëzon një nga standardet më të larta të jetesës në rajonin e Karaibeve, shkalla e ulët e papunësisë është gjithashtu pozitiv për Aruba. Rreth tre të katërtat e produktit kombëtar bruto Arubian është fituar përmes turizmit ose aktivitetet lidhurme te .
Shumica e turistëve janë nga Venezuela dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës (kryesisht nga vendet lindore dhe jugore), partneri më i madh tregtar i Aruba-s. Para Autonomise, përpunimi i naftës ka qenë dominuese në industrinë e Aruba-s pavarësisht zgjerimin e sektorit të turizmit. Sot, ndikimi i biznesit te përpunimit të naftës është minimal. Madhësia e bujqësisë dhe sektorëve të prodhimit bujqesor, gjithashtu mbetet minimal.
GDP për frymë për Aruba-n është llogaritur të jetë 23.831 $ në vitin 2007, ndër më të lartat në Karaibe . Partnerët e saj kryesore tregtare janë Venezuela, SHBA dhe Holanda.
Deficitin e shpenzimeve ka qenë një element kryesor në historinë Aruba së, në mënyrë modeste dhe inflacioni i lartë ka qenë e pranishme gjithashtu. Përpjekjet e fundit në shtrëngimin e politikës monetare janë korrigjuar,dhe këtë here, do të ketë buxhetin e saj të parë të ekuilibruar në 2010.
Leku vendas eshte Florin .. 1$ =1.77 florin ..
Deri ne fund te 2009 , qeveria e Arubas perfitonte , ndihme nga qeveria e Hollandes .. Tan i e tutje ajo do te vete finacohet plotesishte vete duke rritur akoma me shume pamvaresina nga Hollanda .. Mosfinacimi , mbas vitit 2009, ishte parashikuar ne marrevshjen dypaleshe per pamvaresine autonome qe perfitoi Ishulli ..
Popullsia dhe etnite gjuhesore ..
Popullsia e Arubes eshte 80 % mestizo , dhe 20 % ertni te tjera .Pjesa me e madhe e popullsise pra eshte nga Fisi i larget e i hershem Arawak, ndersa te tjeret jane Hollandeze , angleze , spanjolle , franceze etj .
Kohet e fundit ka pasur emigrime te paligjshme naga shume vende amerikano jugore dhe karaibet .. Pasi Aruba konsiderohet nje cope Evrope .. Ligji i vitit 2007 , ndalon ndenjjen ne ishull me shume se 3 vjet per te huajt .. Kjo behet per te kontrolluar rritjen e popullsise ne ishull ..
Nga pikepamja demografike . Aruba eshte shume e lidhur me Venezuaelen. Shume venezualiane , kane shtepi te dyte ne Aruba dhe anasjelltas .
Si perfundim nje shtetas Arubian eshte njekohesishte edhe nje shtetas Evropian .. Dhe kjo jo vetem nga emri por edhe nga portofoli ...
Pergatiti Partizan cene .. !!
.
Eshte nje Ishull i vogel ne mes te Karaibeve .. por shume i pasur dhe ndryshe quhet nje cope Evrope ne Karaibe
No comments:
Post a Comment